Năm 1997, Trường đại học Khoa học tự nhiên (ÐHKHTN) thuộc Ðại học Quốc gia Hà Nội đã xây dựng Dự án Ðào tạo cử nhân khoa học tài năng (CNKHTN). Ðây là mô hình đào tạo CNKHTN đầu tiên của Việt Nam, bước đầu tạo ra những cán bộ khoa học cơ bản được cộng đồng quốc tế công nhận, được đánh giá là có hiệu quả.

Tiến tới đạt trình độ quốc tế

Dự án Ðào tạo CNKHTN của Trường ÐHKHTN đặt ra ba mục tiêu cơ bản: Xây dựng một mô hình đào tạo tài năng trẻ tuổi mới ở Việt Nam, tạo bước đột phá trong tiếp cận chất lượng đào tạo quốc tế; thu hút học sinh năng khiếu, xuất sắc theo học các ngành khoa học cơ bản; cung cấp đội ngũ cán bộ khoa học cơ bản kế cận, bổ sung cho Ðại học quốc gia Hà Nội và các trường đại học, viện nghiên cứu trong cả nước. Với những mục tiêu này, công tác tuyển sinh ngay từ đầu đã được Trường ÐHKHTN đặc biệt chú ý. Nhà trường đã gửi thông báo tuyển sinh đến các sở giáo dục và đào tạo, các học sinh đoạt giải trong các kỳ thi học sinh giỏi quốc gia lớp 12. Với sự sáng tạo, kỳ tuyển sinh đầu tiên của Dự án cho Hệ đào tạo CNKHTN của trường đã sử dụng phương thức xét tuyển theo hồ sơ là chủ yếu (80/100 điểm cho kết quả học tập cấp THPT, đặc biệt là kết quả thi học sinh giỏi trong nước và quốc tế): Chỉ có 20/100 điểm còn lại cho kết quả trắc nghiệm IQ, phỏng vấn và bài luận ngắn về cuộc sống và hoài bão khoa học. Ðến nay, trường đã tiến hành tuyển sinh được mười khóa với hơn 700 sinh viên nhập học.

Về tổ chức đào tạo, một chương trình dành riêng cho Hệ đào tạo CNKHTN đã được xây dựng sao cho một sinh viên sau khi hoàn thành chương trình đào tạo phải có những tiêu chuẩn và phẩm chất như: Có lý tưởng, tri thức, tư duy sáng tạo, tinh thần vươn lên trong học tập và nghiên cứu khoa học; giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ, nắm vững kiến thức cơ bản, kiến thức chuyên môn sâu, có khả năng tiếp cận nhanh với các vấn đề khoa học trong chuyên ngành được đào tạo, có khả năng độc lập, sáng tạo trong nghiên cứu khoa học và tự học để nâng cao trình độ; có kiến thức chuyên sâu vững vàng; có kiến thức tốt về ngoại ngữ và tin học.

Cùng với việc xây dựng một chương trình đào tạo riêng cho hệ đào tạo CNKHTN, trường huy động đông đảo đội ngũ các nhà giáo, nhà khoa học có trình độ chuyên môn cao ở trong và ngoài trường (cả chuyên gia quốc tế) tham gia giảng dạy. Có thể nói, chất lượng của chương trình đào tạo đã sớm được quốc tế công nhận. Ngay khi kết thúc năm học thứ nhất của khóa đào tạo CNKHTN đầu tiên, Ðại học Bách khoa Pa-ri cử chuyên gia sang trực tiếp phỏng vấn và cấp học bổng cho sinh viên của hệ sang học tại trường này (sinh viên các ngành toán, vật lý đã chiếm sáu suất học bổng, khoảng 25% tổng số học bổng quốc tế của trường bạn). Những sinh viên này đã được Ðại học Bách khoa Pa-ri tuyển vào học tiếp năm thứ hai và đã tốt nghiệp đạt loại xuất sắc, trong đó có cả những vị trí thủ khoa. Từ năm 1998 đến nay, đã có khoảng 80 sinh viên của hệ đào tạo CNKHTN thi đỗ vào Ðại học Bách khoa Pa-ri.

Tính đến tháng 8-2007, Hệ đào tạo CNKHTN đã có bảy khóa (252 sinh viên) tốt nghiệp, trong đó số sinh viên tốt nghiệp đạt loại xuất sắc là 42, giỏi là 198 và khá là 12. Nhiều sinh viên ngay sau năm học thứ nhất đã nhận được học bổng du học nước ngoài. Ðến nay đã có 162 sinh viên các khóa đi du học ở nhiều nước như Pháp, Ô-xtrây-li-a, Nga, Nhật Bản; trong số đó có nhiều sinh viên đã học tập tốt, đạt thứ hạng cao và tiếp tục được đào tạo trên đại học.


Giữ nhân tài bằng cách nào?


Có thể nói, kết quả lớn nhất của chương trình đào tạo CNKHTN chính là đào tạo ra những sinh viên có nền tảng tiếp cận với những tiêu chí của trình độ giảng dạy và nghiên cứu khoa học quốc tế - một trong những mục tiêu mà chúng ta đang kỳ vọng vào nền giáo dục trong tương lai của nước nhà. Thành công là vậy, nhưng nỗi niềm trăn trở vẫn còn. Một trong những mục tiêu ban đầu của chương trình đào tạo CNKHTN là tạo ra những tài năng khoa học và công nghệ để phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước sẽ rất khó đạt được nếu không giải quyết tốt những yêu cầu chính đáng về chế độ đãi ngộ, điều kiện làm việc cho những tài năng đó. Hầu hết các tiến sĩ sau khi học tập ở nước ngoài đều muốn tiếp tục ở lại làm việc và chưa có kế hoạch trở về nước giảng dạy, nghiên cứu, trong khi chúng ta kỳ vọng họ là những giảng viên, nhà khoa học có trình độ quốc tế để bổ sung kịp thời cho sự thiếu hụt về đội ngũ giáo sư, phó giáo sư trong những năm tới. Rõ ràng, việc trở thành một giảng viên đại học hay một nhà khoa học trong các viện, trung tâm nghiên cứu của Việt Nam chưa đủ hấp dẫn so với việc đi làm nghiên cứu thuê ở một trường đại học nước ngoài hoặc làm cho một công ty tư nhân trong nước với mức lương hấp dẫn.

Theo PGS, TS Bạch Thành Công, Trường ÐHKHTN thì đây là vấn đề lớn cần được nhìn nhận một cách thực tế hơn và cần có những chính sách kịp thời. Chúng ta nên coi sinh viên của mình đi du học, có được vị trí nghiên cứu, giảng dạy tốt trong các trường đại học, trung tâm nghiên cứu ở nước ngoài là một thành công, nên khuyến khích họ là cố gắng học tập, nghiên cứu để trở thành các nhà nghiên cứu, giáo sư có uy tín ở nước ngoài. Mặt khác, các nhà quản lý ở trong nước nên nghĩ cách sử dụng họ như một cầu nối để làm cho hệ thống đào tạo, nghiên cứu trong nước liên kết, bắt nhịp nhanh với các trường đại học tiên tiến quốc tế. Bên cạnh đó, để sử dụng tốt nhân lực giỏi được đào tạo từ hệ đào tạo CNKHTN cũng như nhân lực xuất sắc khác, chúng ta nên sớm thành lập Trung tâm đào tạo và nghiên cứu tiên tiến ở một số khoa nhằm tập trung nhân lực và thiết bị đầu tư để nâng trình độ nghiên cứu của ta lên trình độ quốc tế ở một số hướng mũi nhọn. Hiện nay, các trường đại học ở Nhật Bản, Hàn Quốc, Pháp... đang tích cực tuyển dụng các học viên cao học và nghiên cứu sinh từ Việt Nam để thực hiện các nghiên cứu của họ thì việc chúng ta xây dựng các trung tâm đối tác này để sử dụng tiếp nhân lực của mình là hết sức cần thiết.


TS PHAN VIẾT THƯ

(Theo nhandan.com.vn)