Thí sinh Hà Nội làm bài thi (Ảnh Vnexpress)

Kỳ thi tôt nghiệp THPT, bổ túc THPT năm 2008 đã “khép” lại với những đánh giá tốt, trước hết là của các cơ quan báo chí, tiếp đó là xã hội và chính ngành GD và ĐT: An toàn, đúng quy chế, không xảy ra sự cố như nhận xét của đại diện Bộ GD và ĐT tại cuộc họp báo tối 30-5 ngay sau khi môn thi cuối cùng kết thúc.

Kết quả của nhiều động thái tích cực

Nhưng, vượt ra khỏi tầm ảnh hưởng của ý nghĩa kết quả một kỳ thi thường niên bình thường, kỳ thi năm nay còn là bước “thăm dò” rất quan trọng của ngành GD và ĐT, trên lộ trình đổi mới toàn diện công tác thi cử.

Việc tổ chức, diễn biến và kết quả của kỳ thi sẽ là căn cứ thực tiễn, hoặc làm yên lòng, hoặc là nỗi lo lắng cho ngành khi thai nghén và mong chờ sinh nở một chủ trương lớn và mạnh bạo - chỉ còn một kỳ thi THPT quốc gia, lấy kết quả tốt nghiệp làm một căn cứ để xét tuyển sinh ĐH,CĐ.

Vì lẽ đó, sự thành công của kỳ thi tốt nghiệp THPT, bổ túc THPT năm nay, là sự tổng hợp của nhiều động thái tích cực của phía ngành GD và ĐT và toàn xã hội, từ bộ đến các địa phương, cả về tinh thần chỉ đạo, sự phối hợp hợp tác đến các giải pháp kỹ thuật.

Có thể thấy ở ba điểm cụ thể được các hội đồng thi của các địa phương thừa nhận.

1/ Thay cho các văn bản quy chế (sửa đổi, bổ sung) bay về địa phương tới tấp như “bươm bướm” trước đây, do hai đầu mối (Vụ Giáo dục phổ thông, vụ Giáo dục thường xuyên), khiến cán bộ chỉ đạo thi cử phải căng óc ra để nhớ, là chỉ một văn bản quy chế chung, nhưng có gắn với đặc thù ngành học phổ thông và GDTX, với tất cả nội dung cần thiết, nhất quán, tạo thuận lợi cho cán bộ cơ sở nắm vững và điều hành.

2/ Các môn thi theo hình thức trắc nghiệm (sinh học, vật lý, ngoại ngữ hoặc môn thay thế - hoá học) được tăng số lượng phiên bản đề (mã đề) từ tám lên 12 cho một phòng thi 24 thí sinh, để nếu như trước đây có ba thí sinh/phòng thi giống nhau một phiên bản đề, thì nay chỉ còn hai thí sinh, hạn chế hơn sự trao đổi hoặc copy của nhau giữa các thí sinh.

Con số 12 phiên bản đề này đang được các hội đồng thi các địa phương kiến nghị tăng lên thành 24, để mỗi thí sinh có một phiên bản đề và không ai giống ai. Đây cũng là ý kiến đáng cân nhắc.

Điều đáng mừng, ngay cách ra đề năm nay, ngoài việc vẫn bảo đảm tính vừa sức, không sai sót, không quá khó, đề thi đã có sự cải tiến nhỏ từng bước. Một vài đề thi như đề văn, đề lý chẳng hạn, được nhiều nhà giáo có trình độ chuyên môn đánh giá tốt.

Đề thi văn mang tính mở, cách hỏi không mòn cũ như trước đây. Có những đề đã gợi được cảm hứng cho học sinh diễn đạt nhận thức một cách chân thành bằng cảm xúc riêng mình. Ngoài việc học sinh khó có thể copy của nhau, cách ra đề kiểu đó bắt đầu hướng đến mục tiêu của nền giáo dục, đó là giáo dục tôn trọng và biết cách làm cho mỗi cá nhân “trở thành chính mình” ở trình độ phát triển của tư duy và nhận thức.

Đề thi lý tuy hơi dài nhưng rải đều trong chương trình lớp 12, có những câu hay, bảo đảm sự phân loại trình độ học sinh.

3/ Sự phối hợp chặt chẽ giữa các trường ĐH, CĐ với ngành GD và ĐT, thông qua giải pháp thanh tra ủy quyền - mà năm nay là năm thứ hai, vừa tăng tính khách quan, độc lập cho công tác thanh tra, vừa có ý nghĩa tập dượt, nếu chủ trương chỉ còn một kỳ thi THPT quốc gia, từ ý tưỏng biến thành hiện thực. Thanh tra ủy quyền có thể nói là một giải pháp đúng và hiệu quả. Trong thực tế, tiếp theo “vụ Lưong Tài” (Bắc Ninh) năm trước, năm nay, việc phát hiện một trường hợp hy hữu vợ thi hộ cho chồng tại Hội đồng thi Trung tâm GDTX Yên Lãng ( Hải Phòng) cũng do thanh tra ủy quyền phát hiện.

Sâu xa, sự thành công của kỳ thi năm nay còn có tác động rất lớn của cuộc vận động “Hai không”. Chính tư tưỏng của cuộc vận động này, từ áp lực tâm lý xã hội chính đáng đã dần ngấm vào nhận thức và từng bước biến thành việc làm của các cấp ủy, chính quyền các địa phương, cơ sở trường học, của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên và các bậc cha mẹ.

Sự giác ngộ đó phản ánh cụ thể tại nhiều hội đồng thi khá yên tĩnh của nhiều tỉnh trong cả nước. Đó cũng là kết quả của sự đồng thuận và chia sẻ trách nhiệm với ngành GD và ĐT của các ngành bưu điện, điện lực, giao thông, công an, bảo vệ... và của chính các bậc cha mẹ học sinh có con đi thi.

Tuy nhiên, cho dù có nhiều cái được, kỳ thi này, ngay từ ngày thi đầu tiên, ở một số hội đồng thi của một số địa phương cũng đã bộc lộ những cái dở, những thiếu sót về khâu tổ chức, điều kiện cơ sở vật chất.... Đó là hệ quả của sự chỉ đạo chưa thực sự ráo riết, chặt chẽ của cán bộ quản lý giáo dục các cấp ở các địa phương, của nhận thức và ý thức trách nhiệm thực thi bổn phận của cán bộ làm thi còn hạn chế. Công điện khẩn của Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng GD và ĐT Nguyễn Thiện Nhân sau chuyến thanh tra đột xuất, tối 28-5 phải gấp rút gửi UBND các tỉnh, thành phố để chỉ đạo và chấn chỉnh kịp thời, là một thí dụ cụ thể.

còn một kỳ thi THPT quốc gia: ba điều băn khoăn

Chủ trương sẽ chỉ còn một kỳ thi THPT quốc gia đã gây nên những dư luận ồn ào, từ lúc mới thành hình hài cho đến... tận kỳ thi này, khi mà cột đích 2009, dự kiến sẽ triển khai đang mỗi ngày một gần.

Nhưng, dường như băn khoăn lo ngại vẫn nhiều hơn đồng thuận cho dù số đông các cán bộ quản lý giáo dục vẫn nhất trí tán thành cho rằng trước sau phải triển khai. Vì sao?

Trao đổi những vấn đền này với các ông Ngô Gia Hưng, Giám đốc Sở GD và ĐT Ninh Bình, Bùi Sinh, Phó giám đốc Sở GD và ĐT Bắc Giang, Nguyễn Đức Bưởi, Phó Giám đốc Sở GD và ĐT Bắc Ninh, mới thấy ngành GD và ĐT cần giải quyết một loạt vấn đề bất cập vẫn đang tồn tại. Chính những bất cập đó tạo thành mối nghi ngờ của nhiều địa phương về tính khả thi và hiệu quả của chủ trương đổi mới toàn diện công tác thi cử.

Thứ nhất, là đề thi. Thi tốt nghiệp phổ thông và tuyển sinh ĐH, CĐ là hai mục tiêu khác hẳn nhau, giữa một bên là công nhận thí sinh có một trình độ học vấn phổ thông nhất định, với một bên là tuyển chọn thí sinh có năng lực cho mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực cho đất nước. Nếu lấy đề thi để thực hiện cho cả hai mục đích khác nhau thì chất lượng đề thi cũng phải “đạt chuẩn”, phải phân loại được hai trình độ, yêu cầu mục tiêu.

Nhưng, chỉ riêng kỳ thi phổ thông nhiều năm nay, không phải lúc nào đề thi cũng đạt yêu cầu “vừa sức, không đánh đố, không sai sót”. Yêu cầu này càng trở nên bức thiết nhất là khi ngành chủ trương có thêm hình thức thi mới - trắc nghiệm, để bảo đảm tính khách quan, trung thực, kiểm tra được trình độ kiến thức học sinh ở diện rộng, bao quát. Tuy nhiên, yêu cầu đạt chuẩn “chất lượng” của đề thi chắc còn đòi hỏi ngành phải đầu tư hơn nữa cả lực lượng làm đề, lẫn trình độ chuyên gia ra đề, và thủ pháp làm đề thi, tránh cùng một môn thi, năm trước học sinh kêu dễ, năm sau kêu khó.

Thứ hai là coi thi. Đây có thể coi là khâu yếu nhất của các kỳ thi và có lẽ vẫn tiếp tục là gót chân “Asin” của ngành. Thực tiễn cho thấy, tại kỳ thi năm trước “vụ việc” ở Hội đồng thi TTGDTX Lương Tài (Bắc Ninh)và năm nay, tại Hội đồng thi TTGDTX Yên Lãng ( Hải Phòng) xảy ra cũng đều do thanh tra ủy quyền của Bộ GD và ĐT phát hiện, không có trường hợp nào do giám thị coi thi phát hiện.

Thực tiễn đó cho thấy thanh tra ủy quyền là một chủ trương cần thiết, nhưng cũng cho thấy những nghi ngờ về “khâu giám thị coi thi” một khâu quan trọng, góp phần làm cho kỳ thi nghiêm túc, công bằng, trung thực, thực chất, là hoàn toàn có cơ sở, nhất là khi do quá đông thí sinh, tỉnh nào cũng phải huy động một lực lượng đáng kể giáo viên trung học cơ sở, tập huấn một thời gian ngắn rồi làm giám thị coi thi.

Việc xét tuyển vào ĐH, CĐ dựa trên kết quả thi tốt nghiệp, theo chủ trương mới, cũng mới chỉ là yếu tố “cần”, nhưng chưa “đủ”. Yếu tố “đủ”, đó là ngành cần xem xét và đánh giá được thí sinh trong cả quá trình học tập, rèn luyện. Thế nhưng hiện nay, yếu tố này còn rất nhiều điều bị “bỏ ngỏ”.

Cách đánh giá học sinh lâu nay vẫn dựa vào yếu tố chủ quan, mang nặng cảm tính và cách cho điểm của giáo viên. Muốn quá trình này được thực chất, trung thực và khách quan, không có cách nào khác, phải tách thi và dạy của người giáo viên, thông qua giải pháp xây dựng ngân hàng đề thi của các sở giáo dục và đào tạo các địa phương.

Nhưng, do rất nhiều nguyên nhân về nguồn lực, trình độ chuyên môn, hoàn cảnh thực tiễn địa phương, hiện các sở chưa thật sự đảm đương nổi. Vì thế, ý kiến của các cán bộ quản lý giáo dục, cán bộ khảo thí ở các địa phương là ngành giáo dục và đào tạo (ở đây là Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng) cần xây dựng ngân hàng đề thi đủ lớn, hỗ trợ cho các địa phương trong các kỳ kiểm tra nửa học kỳ, học kỳ, cuối năm... Đó chính là một giải pháp hữu hiệu để việc đánh giá học sinh trong cả quá trình một cấp học bảo đảm khách quan, công bằng, chính xác...

Trong nhiều nỗi lo và băn khoăn, vẫn có điều để mừng. Chính những kiến nghị xuất phát từ thực tiễn cuộc sống, dường như sẽ tác động và thúc đẩy ngành giáo dục và đào tạo có những giải pháp phù hợp và hữu hiệu, mà việc tổ chức thành công kỳ thi tốt nghiệp năm nay là bước “thăm dò” quan trọng, có ý nghĩa góp phần để giáo dục phổ thông phát triển đúng quy luật, và chủ trương đổi mới toàn diện thi cử sớm thành hiện thực.

Kim Dung

(Theo nhandan.com.vn)