Hội Khuyến học huyện Gio Linh, được thành lập tháng 10/2002. Sau 7 năm hoạt động phong trào khuyến học của huyện Gio Linh đã gặt hái được rất nhiều thành công, thực sự trở thành phong trào của quần chúng, được xã hội nhiệt tình tham gia.

Đồng chí Chủ tịch Hội khuyến học huyện Gio Linh Trần Lương Quang cho biết: “Cuối năm 2003 toàn huyện có 325 tổ chức hội, trong đó có 20/20 hội xã, thị trấn; 121 chi hội thôn, bản, khu phố; 76 chi hội cơ quan, trường học; 107 ban khuyến học dòng họ với 12.769 hội viên, đạt 16,4% dân số. Đến tháng 12/2008, đã có 407 tổ chức hội; trong đó 100% xã, thị trấn, thôn, bản, khu phố, trường học có tổ chức hội; 42 cơ quan, 147 dòng họ có ban khuyến học. So với năm 2003, tổ chức hội tăng 82 với tổng số hội viên 17.018, chiếm 21,26% dân số”.

Ngoài các tổ chức hội theo quy định như trong Điều lệ, đã xuất hiện những mô hình mới như tổ chức khuyến học của gia đình. Những tổ chức này đều có quy định cụ thể về tổ chức và hội viên. Đặc biệt từ sau Hội nghị sơ kết 3 năm thực hiện Chỉ thị số 12-CT/HU “Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Hội Khuyến học” do Huyện ủy Gio Linh tổ chức đã nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên; tổ chức hội đã được củng cố, phát triển tập hợp nhiều cán bộ, hội viên tâm huyết, nhiệt tình với công tác khuyến học.

Trao đổi với chúng tôi về công tác xây dựng Qũy Khuyến học ở huyện Gio Linh, nhà giáo ưu tú Trần Chút – một người gắn bó với hoạt động khuyến học tỉnh Quảng Trị cho biết: “Bằng nhiều biện pháp tích cực vận động để xây dựng Quỹ Khuyến học. Hàng năm cán bộ công chức, viên chức, cán bộ chiến sĩ lực lượng vũ trang, công nhân lao động trong các doanh nghiệp nhà nước trên địa bàn huyện đã tự nguyện đóng góp 1 ngày lương/năm xây dựng Quỹ Khuyến học huyện. Mỗi hộ gia đình, mỗi hội viên đóng góp ít nhất 15.000đ/năm xây dựng Quỹ Khuyến học xã, thị trấn. Các cơ quan, đơn vị, trường học, các dòng họ vận động đóng góp theo khả năng và lòng hảo tâm để xây dựng Quỹ. Ngoài sự đóng góp từ nội lực, các cấp hội đã tích cực vận động các tổ chức, đoàn thể, các nhà hảo tâm ở trong và ngoài tỉnh đóng góp. Nhờ vậy nguồn Quỹ các cấp ngày càng phát triển và đáp ứng tốt hơn, hiệu quả hơn cho hoạt động khuyến học và hỗ trợ phát triển giáo dục ở địa phương. Trong 6 năm qua, toàn huyện đã huy động được 3.823.930.000đ (chưa kể các nguồn hỗ trợ trực tiếp của các tổ chức, cá nhân ngoài tỉnh). Bình quân đầu người huy động trong năm 2008: 12.712 đồng, vượt mức quy định của Trung ương Hội”.

Bằng nguồn kinh phí huy động được, các cấp Hội đã tổ chức tốt việc khen thưởng học sinh, giáo viên giỏi, hỗ trợ giúp đỡ học sinh có hoàn cảnh khó khăn, tạo điều kiện cho các em học tập đến nơi đến chốn. Từ năm 2003 đến năm 2008, Hội Khuyến học huyện Gio Linh đã trao thưởng 1.210 học sinh đạt giải trong các hội thi học sinh giỏi cấp tỉnh; 47 học sinh, sinh viên đạt giải quốc gia; 952 học sinh đỗ đại học hệ chính quy công lập. Khen thưởng 522 giáo viên có học sinh đạt giải, giáo viên dạy giỏi, tổng phụ trách Đội giỏi, cán bộ thư viện giỏi cấp tỉnh. Trao học bổng cho 50 học sinh có hoàn cảnh khó khăn đặc biệt, đỡ đầu dài hạn 5 học sinh TH, THCS (mỗi em 100.000đ/tháng). Tổ chức tặng quà cho 12 giáo viên mầm non có thành tích xuất sắc, khen thưởng 17 đơn vị trường có thành tích xuất sắc trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi. Hội Khuyến học các xã, thị trấn; Ban Khuyến học dòng họ đã tổ chức phát thưởng cho 37.326 học sinh giỏi, học sinh đạt giải huyện, 1.769 học sinh thi đỗ ĐH, CĐ, 1.336 lượt giáo viên có học sinh đạt giải, giáo viên dạy giỏi cấp huyện, trao học bổng, hỗ trợ cho 991 học sinh có hoàn cảnh khó khăn đặc biệt. Chi hội Khuyến học các cơ quan, trường học đã tổ chức gặp mặt, tặng quà, khen thưởng, biểu dương con em học tập, rèn luyện giỏi nhân Ngày Quốc tế thiếu nhi (1/6), Tết Trung thu, Quốc khánh (2/9) … Nhiều đơn vị tổ chức cho các cháu tham quan, thăm viếng Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn, Thành cổ Quảng Trị, Địa đạo Vịnh Mốc…

Thông qua Hội Khuyến học huyện, nhiều tổ chức, cá nhân đã trao học bổng, đỡ đầu dài hạn, tiếp sức đến trường, hỗ trợ nhiều học sinh, sinh viên có hoàn cảnh đặc biệt, tạo điều kiện cho các em học tập, rèn luyện tốt. Tiêu biểu như: Hội đồng hương Gio Linh tại TPHCM đã trao học bổng cho 107 học sinh và đỡ đầu dài hạn cho 15 học sinh TH, THCS, THPT với 62,5 triệu đồng. Tiến sĩ Trần Hành - Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng, Đồng Nai (quê ở Nhĩ Hạ, Gio Linh) đỡ đầu dài hạn 9 học sinh, sinh viên (mỗi tháng 250.000đ-300.000đ), hỗ trợ 20 máy vi tính và trao học bổng cho 30 học sinh giỏi xuất sắc nhân kỷ niệm 30 năm thành lập Trường THPT Gio Linh với kinh phí 235,7 triệu đồng. Công ty cao su Quảng Trị đã trao học bổng cho 8 sinh viên có hoàn cảnh khó khăn đặc biệt, 219 học sinh vượt khó học giỏi. Tổ Phật Tử Chính Tâm Chùa Quán Sứ, Hà Nội đã đỡ đầu dài hạn 4 học sinh (mỗi em 100.000đ/tháng) và xây dựng 3 mái ấm khuyến học (từ 10 triệu đến 20 triệu đồng/nhà), trao 10 con lợn giống và cây ăn quả cho 10 gia đình hiếu học có hoàn cảnh khó khăn. Chương trình “Tấm lòng quê hương tiếp sức đến trường”, đã hỗ trợ cho 79 sinh viên có hoàn cảnh khó khăn đặc biệt, mỗi em từ 2 đến 4 triệu đồng. Chương trình “Quỹ vì người nghèo” của huyện hỗ trợ 30 triệu đồng để khen thưởng học sinh, sinh viên học giỏi. Hội Khuyến học tỉnh Quảng Trị đỡ đầu dài hạn 12 học sinh TH, THCS (mỗi em 100.000đ/tháng). Ngân hàng Đầu tư phát triển Việt Nam trao học bổng cho 16 học sinh tàn tật, có hoàn cảnh khó khăn với số tiền 10 triệu đồng. Công ty du lịch Phú Thọ, TPHCM và công viên Hùng Vương, Đông Hà trao 13 xe đạp cho học sinh nghèo ở xa trường. Chương trình học bổng “Vươn tới ngày mai” do gia đình cố bác sỹ Nguyễn Văn Trong (quê ở Hà Thượng, Gio Châu) tài trợ đã trao 20 học sinh THPT có hoàn cảnh khó khăn học tập giỏi (500.00đ/em). Ông Nguyễn Đăng Hoá (quê ở Gio Thành) cán bộ hải quan Cửa khẩu Lao Bảo đã vận động đóng góp Quỹ Khuyến học 9,7 triệu đồng (bản thân ông 1 triệu đồng) để trao học bổng cho học sinh nghèo học giỏi. Đặc biệt năm 2008 và năm 2009, Luật sư Trần Quang Đổng (quê ở Xuân Mỵ, Trung Hải) hiện ở TPHCM đã trao học bổng cho 80 học sinh nghèo học giỏi và hỗ trợ 3 giáo viên có hoàn cảnh khó khăn với tổng kinh phí 55 triệu đồng. Bà Lâm Thị Tư Nguyệt, nguyên Bí thư Huyện ủy Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai đã trao 50 xe đạp cho 50 học sinh nghèo ở xa trường và trao học bổng cho 5 học sinh mồ côi bố và mẹ với số tiền 51 triệu đồng.

Tìm hiểu sâu hơn về phong trào khuyến học ở huyện Gio Linh, chúng tôi thấy rằng việc xây dựng gia đình hiếu học, dòng họ, cộng đồng khuyến học, gương sáng hiếu học được xem như một yếu tố cơ bản để xây dựng xã hội học tập. Nhiều đơn vị đã gắn xây dựng gia đình hiếu học, thôn, bản, khu phố, cơ quan khuyến học với xây dựng gia đình văn hoá, làng bản, cơ quan văn hoá với phong rào xoá đói giảm nghèo, học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Trên cơ sở đó các cấp hội đã động viên các hộ gia đình, động viên hội viên xây dựng gia đình hiếu học (GĐHH), tổ chức đăng ký, cuối năm xét công nhận gia đình hiếu học, biểu dương, khen thưởng các GĐHH tiêu biểu để nhân rộng phong trào. Năm 2004 chỉ có 5.019 gia đình đăng ký phấn đấu xây dựng GĐHH đã tăng lên 6.418 năm 2006, và 9.475 gia đình năm 2008.

Kết quả đạt GĐHH hàng năm cũng tăng lên rõ rệt, từ 3.612 năm 2004, 3.928 năm 2006 lên 6.386 năm 2008 (chiếm 39,31%). Có gia đình cán bộ giáo viên, có gia đình là công nhân, nông dân, ngư dân, có gia đình là tiểu thủ công nghiệp, buôn bán nhỏ, và có gia đình đồng bào dân tộc Vân Kiều. Gia đình hiếu học tiêu biểu như bà Trương Thị Em (Mai Xá, Gio Mai) chồng mất sớm một mình tần tảo nuôi mẹ già và chăm lo cho 6 người con học hành đến nơi đến chốn, 4 người tốt nghiệp ĐH, 2 người tốt nghiệp CĐ đã có công ăn việc làm ổn định. Gia đình ông Trần Úy (Cao Xá, Trung Hải) ngày đêm lăn lộn với ruộng vườn, vất vả từ năm 1987 đến nay lo cho 9 người con học hành thành đạt, có 7 ĐH, 2 CĐ đã tốt nghiệp. Gia đình ông Hồ Văn Phụng, ngư dân, bị tàn tật (KP3, TT Cửa Việt) có 5 người con đều được đến trường học tập tiến bộ, 3 ĐH, 1 THPT bản thân ông 12 năm liền làm hội trưởng hội cha mẹ học sinh. Gia đình ông Hồ Ngãi (Bến Mộc, Linh Thượng) người dân tộc Vân Kiều, kinh tế còn nhiều khó khăn đã động viên 7 người con học tập khá, giỏi, có 5 ĐH, 2 đang học THCS, THPT. Gia đình bà Nguyễn Thị Hồng (Phú Ân, Hải Thái), chồng mất sớm, một mình chăm lo cho 3 con học tập khá, giỏi, cả 3 người con đã tốt nghiệp ĐH, CĐ có việc làm ổn định. Gia đình bà Nguyễn Thị Mận thương binh hạng 2/4 (Xuân Mỵ, Trung Hải), sớm hôm vất vả với đồng ruộng chăm lo các con học tập tiến bộ có 3 người con học ĐH.

Năm 2004 có 107 dòng họ thành lập Ban Khuyến học đến năm 2006 tăng lên 129 dòng họ và cuối năm 2008 có 147 dòng họ có Ban Khuyến học. Các Ban khuyến học dòng họ đã xây dựng Quy chế hoạt động được bà con đồng tình, ủng hộ. Mục đích của khuyến học dòng họ là giáo dục đạo lý uống nước nhớ nguồn, biết công đức tổ tiên, phát huy truyền thống hiếu học của cha ông; khuyến khích, hỗ trợ con cháu học giỏi, chăm ngoan, giúp đỡ các cháu học sinh nghèo vượt khó học giỏi; cha mẹ phải chăm lo học tập nâng cao hiểu biết về mọi mặt để xây dựng, phát triển kinh tế gia đình và công tác tốt. Các dòng họ đã bằng nhiều hình thức phong phú, đa dạng để huy động xây dựng “Quỹ khuyến học, khuyến tài”. Tổng Quỹ khuyến học của các dòng họ hàng năm có từ 97,6 đến 156,3 triệu đồng. Nhiều dòng họ có nguồn quỹ hàng năm trên 2,5 triệu đồng. Đặc biệt họ Trương Quang, Trương Công, Lê Văn (Gio Mai) có từ 10 đến 16,7 triệu đồng. Họ Ngô (Cao Xá, Trung Hải), họ Hồ (TT Cửa Việt), họ Phan, họ Nguyễn Văn (Trung Giang), họ Lê Văn (Võ Xá, Trung Sơn), họ Ngô (Nhĩ Thượng, Gio Mỹ) có từ 3 đến 5 triệu đồng. Nhân ngày giỗ tổ, ngày mồng 1 Tết Nguyên đán hàng năm nhiều dòng họ đã tổ chức cho con cháu thắp hương bái tổ, báo công với tổ tiên, khen thưởng các cháu học giỏi, các cháu đỗ vào ĐH, CĐ, hỗ trợ các cháu có hoàn cảnh khó khăn đặc biệt. Ban Khuyến học các dòng họ đã quan tâm xây dựng gia đình, họ tộc như một tổ ấm để tạo môi trường lành mạnh, thuận lợi cho giáo dục con cháu; động viên các gia đình giúp đỡ, hỗ trợ nhau trong cuộc sống, phát triển kinh tế gia đình, chăm lo thực hiện tốt nghĩa vụ đối với nhà nước và địa phương. Qua 6 năm phát động, toàn huyện có 110 dòng họ đăng ký dòng họ khuyến học (DHKH), 95 dòng họ đạt DHKH. Những đơn vị có nhiều dòng họ khuyến học như: Gio Phong, Gio Mai, Trung Giang, Gio An, Gio Hải, Trung Hải, Trung Sơn, TT Cửa Việt.

Từ trong phong trào thi đua khuyến học đã xuất hiện nhiều “Gương sáng khuyến học” và “Gương sáng hiếu học”. Nhiều cán bộ, hội viên nhiệt tình chăm lo cho phong trào khuyến học phát triển như ông Trần Đức Thương (nguyên Chủ tịch Hội Khuyến học xã Hải Thái), ông Dương Bá Cường (Chủ tịch Hội Khuyến học xã Gio Hoà), ông Nguyễn Xuân Quý (Chủ tịch Hội Khuyến học xã Gio Hải), ông Phan Quang Vinh (HT trường THCS Trung Giang)… Nhiều học sinh, sinh viên mồ côi bố, mẹ, gia đình nghèo, thương tật, kinh tế hết sức khó khăn nhưng đã vượt lên hoàn cảnh, học tập, rèn luyện giỏi. Tiêu biểu như sinh viên Lê Phước Diệu (Hải Thái), Lâm Nữ Dạ Thảo (TT Gio Linh), Lê Văn Bảy (TT Cửa Việt)… Đặc biệt em Trần Thị Kim Oanh (Phú Ân, Hải Thái) mồ côi bố và mẹ từ nhỏ, vừa học vừa làm, nhiều năm đạt khá, giỏi, đã tốt nghiệp ĐH năm 2008 hiện là giảng viên Trường Cao đẳng công nghiệp Huế.

Với những thành quả đã đạt được, Hội Khuyến học huyện Gio Linh được Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam tặng 2 bằng khen, 2 cờ thi đua xuất sắc. Có 9 đơn vị và 5 cá nhân được Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam khen thưởng. 12 cá nhân được Trung ương Hội tặng kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp khuyến học”. 119 lượt tập thể, cá nhân điển hình được UBND huyện, UBND tỉnh và Hội Khuyến học tỉnh khen thưởng

Ngô Văn Hiền