Tại Hội nghị biểu dương gia đình hiếu học, dòng họ khuyến học lần thứ 2 của huyện Kim Bảng (tháng 8 năm 2007), bản báo cáo tham luận về công tác khuyến học trong dòng họ Lê xã Nhật Tân đã thực sự thu hút được chú ý của hơn 200 đại biểu dự hội nghị.

Ngoài các nội dung 3 tiêu chí dòng họ khuyến học của TW Hội quy định như: quản lý con cháu học tập ở các trường phổ thông, xây dựng Gia đình hiếu học, xây dựng quỹ khuyến học… như hơn 60 dòng họ tiêu biểu trong huyện đã thực hiện, dòng họ Lê còn có nét độc đáo là làm khuyến học gắn với xoá nghèo trong dòng họ, có tác dụng thúc đẩy sự nghiệp giáo dục trong họ.

Từ xa xưa trong dòng họ đã có quỹ họ với 3 mẫu đất được trích một phần lộ phí để phục vụ các cuộc thi Hội, thi Đình và làm lễ dâng hương bái tổ cho tân khoa cử và tiến sỹ. Ngày nay nếu làm khuyến học chỉ dừng lại ở mức khen thưởng học sinh giỏi, thành đạt thì cũng mới làm được việc khuyến tài, khi mà trong dòng họ còn khá nhiều hộ nghèo hoặc hoàn cảnh khó khăn nên con em không thể theo học được hết phổ thông để lập thân, lập nghiệp. Trong khi đó, trong dòng họ đã có một số hộ làm kinh tế phát đạt, từ các nghề phổ thông trở thành chủ xưởng mộc, cưa xẻ, nề, chủ thầu xây dựng giao thông thuỷ lợi…

Từ năm 2001 tổ chức dòng họ khuyến học được thành lập, Ban khuyến học đã suy nghĩ vận động trong họ thông qua được quy ước về nội dung khuyến học có gắn với tiêu chí giúp đỡ nhau xoá nghèo. Cụ thể những chủ hộ, cơ sở sản xuất cố gắng bố trí công việc làm cho những gia đình có khó khăn về kinh tế để những gia đình này có thu nhập ổn định thường xuyên hàng tháng, giúp cho các cháu có điều kiện học tập. Cách giúp đỡ này còn có hiệu quả và nhanh hơn việc cho vay vốn để sản xuất. Nếu con em trong họ học hết phổ thông không có điều kiện đi học tại các trường đào tạo lâu dài thì cũng được các chủ xưởng thu nhận vào học việc để có việc làm ổn định và tăng thu nhập cho gia đình, tào điều kiện cho các em học tập tiếp. Đồng thời trong quy ước còn đề ra những người trong họ đã học hành thành đạt, có việc làm, có vị trí trong nghề nghiệp và trong xã hội thì tận dụng các mối quan hệ để lo đầu ra cho con em trong họ sau khi đã tốt nghiệp các trường đào tạo. Những gia đình trong họ sinh sống ở các thành phố lớn như Hà Nội, Hải Phòng, Thái Nguyên, Tp. Hồ Chí Minh đã có nhà ổn định thì giúp đỡ chỗ ở, quản lý việc học hành của con cháu trong họ đến học đại học, cao đẳngt, trung cấp ở những nơi đó. Những sinh viên, học sinh sau khi tốt nghiệp ở các trường sau khi có việc làm ổn định sẽ trích từ 40-50% tháng lương khởi điểm để góp vào quỹ khuyến học dòng họ.

Nhờ có cách làm ấy mà trong những năm qua trên 100 lao động của khoảng 40 gia đình kinh tế khó khăn trong họ có mức thu nhập ổn định, lâu dài nên đã cho con em theo học hết phổ thông, nhiều em tiếp tục theo học tiếp học đại học, cao đẳng. Các cháu trong họ đi học đúng độ tuổi, không có cháu nào bỏ học ở các cấp phổ thông, không có cháu nào bị lưu ban. Hàng năm 100% các cháu học xong PTCS đề tiếp tục học THPT. Nhờ có lớp ôn thi văn hóa cho các cháu chưa đỗ đại học, cao đẳng tại làng do người trong họ Lê tổ chức mà các cháu thi đỗ ngày càng nhiều.

Hiện nay trong số 1.000 nhân khẩu trong dòng họ đã có 101 người đạt trình độ từ cao đẳng trở lên, các cháu gái thi đỗ đại học trong những năm gần đây đạt 42%. Hầu hết các cháu học xong đều có việc làm ổn định, bởi vậy trước kia có 48 hộ gia đình vào diện khó khăn nay đã trở nên khá giả. Trong họ không có cháu nào mắc tệ nạn xã hội, 121/152 gia đình đạt danh hiệu “Gia đình hiếu học”, trong đó 67 gia đình đạt danh hiệu gia đình hiếu học tiêu biểu từ cấp xã trở lên. Hiện tại trong họ chỉ còn 5% hộ nghèo.

Việc xây dựng quỹ khuyến học dòng họ khá ổn định, số dư thường xuyên ở mức trên 12 triệu đồng. Mỗi năm Ban khuyến học dòng họ tổ chức dâng hương bái tổ 2 lần trong không khi trang nghiêm để tuyên dương công trạng và những thành tích học tập của các cháu.

Những việc làm khuyến học của dòng họ Lê đã thực sự là động lực thúc đẩy ý chí học tập và vun đắp ước mơ hoài bão của các hậu duệ trong họ, góp phần tích cực vào việc xoá nghèo, nâng cuộc sống của dòng họ lên cao, mặt bằng dân trí trong dòng họ được nâng lên rõ rệt, từ đó tăng được sự đoàn kết trong họ, ngoài làng được thắt chặt.

Dòng họ Lê xã Nhật Tân, huyện Kim Bảng xứng đáng là dòng họ khuyến học tiêu biểu của 248 dòng họ khuyến học trong huyện ./.

Lê Trọng Đẳng

BBT