Làng Đức Hậu thuộc xã Gia Trung, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình có 2 dòng họ lớn là họ Hà và họ Nguyễn Phúc. Trải qua bao cuộc “dâu bể”, dòng họ Nguyễn Phúc tồn tại và phát triển ở làng này gần 500 năm. Từ chỗ lúc đầu có vài nhà đến nay có trên 110 hộ với hơn 380 nhân khẩu, được xếp vào diện giầu có cả về kinh tế và trí tuệ ở làng Đức Hậu.

Từ năm 1962 về trước, khi Nhà nước chưa đắp đê Tả ngạn sông Hoàng Long, Đức Hậu hàng năm phải chịu cảnh lũ lụt kéo dài từ 3 đến 5 tháng. Việc đi lại hoàn toàn bằng thuyền hay còn gọi là “đi bằng tay”. Trước Cách mạng tháng 8 năm 1945, đời sống của họ quanh năm đói cơm, rách áo, 95% số dân thất học. Cả làng chỉ có 1 người được xem là trí thức nhưng chỉ đỗ “sơ học yếu lược”.

Để nhanh chóng xóa đi nỗi đau thế kỉ ấy, hưởng ứng lời kêu gọi “diệt giặc dốt” của Bác Hồ, bà con họ Nguyễn Phúc cùng với dân làng Đức Hậu đã sôi nổi tham gia phong trào xóa nạn mù chữ. Chỉ sau mấy tháng, dòng họ Nguyễn Phúc và cả làng Đức Hậu không còn ai mù chữ.

Sự học của dòng họ Nguyễn Phúc bắt đầu có từ đấy và kéo dài đến hôm nay. Từ chỗ chỉ có một người đỗ sơ học yếu lược (cấp I), nay cả họ có 46 người đỗ đại học và trên đại học. Có 2 tiến sĩ, 3 thạc sĩ, 1 người là phó giáo sư, 1 lưu học sinh tại Úc, 53 người đỗ vào các trường cao đẳng và trung cấp, 30 giáo viên các cấp trong đó có cả giáo viên đại học, 2 bác sĩ. Hiện còn 10 người đang học đại học, 100% số trẻ trong độ tuổi được đến trường.

Họ Nguyễn Phúc có tổ chức khuyến học (KH) rất sớm, ngay khi Hội Khuyến học tỉnh có chủ trương thành lập Hội KH ở các làng bản và dòng họ. Hội có 5 người đều là người cao tuổi làm trưởng chi, trưởng nhánh, do ông Nguyễn Phúc Cương, một cán bộ về hưu đứng ra thành lập, ông được bầu làm chủ tịch. Tuy ít người nhưng Hội KH dòng họ Nguyễn Phúc hoạt động rất nền nếp, bài bản. Hội đã làm khá tốt công tác tuyên truyền, giúp cho mọi người hiểu rõ ý nghĩa to lớn của tổ chức KH là khuyến khích động viên mọi người không ngừng học tập, học suốt đời để nâng cao dân trí. Nhờ vậy 100% số gia đình trong họ đã đăng kí trở thành gia đình hiếu học. Ngoài Hội KH ở làng, dòng họ còn có các Hội KH của những người đi xa tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh... Các Hội KH này cũng hoạt động khá tốt.

Để có quỹ cho hội hoạt động và làm phần thưởng khuyến khích học sinh giỏi, hỗ trợ học sinh gặp khó khăn, cả họ đã tự nguyện đóng góp mỗi hộ cứ một năm 10.000 đồng. Nhiều hộ đóng từ 20.000đ đến 50.000đ. Ngoài ra còn rất nhiều người ủng hộ quỹ tài trợ khuyến học của nhiều người đi xa.

Đã thành thông lệ, 5 năm gần đây, cứ vào ngày giỗ tổ mồng 6 tháng 8, Hội tổ chức lễ phát thưởng cho học sinh giỏi tại từ đường của dòng họ. Bà con đến dự rất đông. Ngoài thưởng cho học sinh giỏi thi đỗ cao đẳng, đại học, Hội còn trợ cấp cho học sinh nghèo, gặp khó khăn từ 500.000đ đến 1 triệu đồng một em.

Phùng Gia Mỹ

BBT (Theo Báo người cao tuổi)