Nguyên Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm có hơn 50 năm công tác trong ngành ngoại giao. Rời chốn quan trường, ông không nghỉ ngơi. Từ 3 năm nay, người ta bắt gặp ông ở những huyện, xã xa xôi, từ mũi Cà Mau đến tỉnh núi cao Hà Giang. Ông có mặt ở những nơi đó trên cương vị mới: Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam, với một niềm đam mê mới: xây dựng xã hội học tập.

"Ngày trước, làm ngoại giao mình đi nhiều nước trên thế giới, nay về hưu mới có nhiều cơ hội đến với bà con nông dân, đồng bào dân tộc", ông Nguyễn Mạnh Cầm cười rạng rỡ khi nói về những chuyến đi đến gần 40 tỉnh, thành kể từ khi ông nhận giữ chức Chủ tịch Hội Khuyến học.

Chính những chuyến đi "không quan cách", "thân mật, nồng ấm" ấy đã khiến ông càng ngày càng say xưa với sự nghiệp mới: "Tuổi tôi đã cao rồi, không còn đóng góp được nhiều, nhưng sẽ làm hết sức mình để góp phần xây dựng được một xã hội học tập mà trong đó, mọi người đều có quyền và nghĩa vụ học".

"Học để cống hiến"

Nghe ông Nguyễn Mạnh Cầm phát biểu về nhu cầu cấp bách phải xây dựng xã hội học tập ở Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, rồi gặp ông ở nhà riêng những ngày giáp Tết Nguyên đán mới hiểu được phần nào lý do một nhà ngoại giao chuyên nghiệp lại chọn sự nghiệp khuyến học để theo đuổi khi về hưu.

"Thực tình tôi muốn dành những năm tháng còn lại của cuộc đời cho công tác đối ngoại. Nhưng khi được đề nghị tham gia công tác khuyến học, tôi nhận thấy chủ trương "xây dựng cả nước thành xã hội học tập" của Đảng và Nhà nước rất cần thiết và rất hiện thực vì người Việt Nam vốn có truyền thống hiếu học từ xa xưa. Không có dân tộc nào trên thế giới tôn vinh Gia đình hiếu học, Dòng họ khuyến học như chúng ta. Đấy chính là nền tảng vững chắc cho xã hội học tập", ông Cầm nói.

Giọng ông chùng xuống khi nói đến những người nông dân mà ông đã đến thăm trong suốt năm qua: "Con em nông dân, quân nhân, gia đình thương binh, liệt sỹ chịu nhiều thiệt thòi lắm. Có những cháu đỗ đại học nhưng gia đình không đủ tiền đành phải ở nhà. Vì vậy, cả xã hội phải chung sức hỗ trợ những học sinh nghèo có khả năng được tiếp tục con đường học vấn để thoát nghèo".

Ông Cầm trăn trở: "Muốn phát triển đất nước, không còn cách nào khác ngoài việc phải nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài. Làm thế nào tổ chức được mạng lưới cơ sở học tập cho khoảng 62 triệu người dân mà hệ thống giáo dục chính quy, từ giáo dục mầm non đến đại học không "vươn đến". Phải phấn đấu đến năm 2010 bước đầu xây dựng cả nước thành một xã hội học tập để mọi người đều được học tập, học để làm, để cống hiến".

Tâm huyết ấy của nguyên Phó Thủ tướng Nguyễn Mạnh Cầm, theo Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh Hà Nam Lê Trọng Thi, được biến thành những việc làm hết sức cụ thể. "Từ ngày ông Cầm làm Chủ tịch, Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam hoạt động nề nếp hơn hẳn, có bài bản, chứ không phải theo phong trào. Ông không làm theo kiểu trên giấy tờ, mà xuống tận thôn, xóm, dòng họ để thăm hỏi bà con, xem Trung tâm học tập cộng đồng hoạt động thế nào", ông Thi kể.

Học theo nhu cầu xã hội

Rời cương vị lãnh đạo cấp cao, ông Nguyễn Mạnh Cầm chọn cho mình con đường vì lợi ích của người nghèo. Vị Chủ tịch thứ ba của Hội Khuyến học Việt Nam cho rằng, sự chủ động từ phía các doanh nghiệp, các địa phương chính là nhân tố quan trọng bậc nhất để xây dựng và phát triển một xã hội học tập.

"Khi các Trung tâm học tập cộng đồng phát triển rộng khắp đến từng xã, từng phường như ở Nhật Bản, Thái Lan đã làm, người người sẽ có điều kiện học theo đúng nhu cầu mà địa phương mình cần: Ở đâu có điều kiện phát triển lâm nghiệp thì học trồng rừng, ở đâu cần công nhân cơ khí thì học cơ khí. Người biết nhiều dạy người biết ít, như thế chắc chắn trong tương lai, lao động Việt Nam khi ra nước ngoài sẽ không còn làm những việc không cần tay nghề cao như bây giờ", ông Cầm nói.

"Nhân bất học bất tri lý"... Bác Hồ từng mong muốn trước lúc đi xa "Ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành". Riêng ông Nguyễn Mạnh Cầm giữ mãi ấn tượng sâu sắc về lần đầu tiên được gặp Bác Hồ, năm 1950, trước khi ông cùng 300 cán bộ trẻ khác được cử sang Trung Quốc học tập.

Ông Cầm kể lại câu nói của Bác mà ông vẫn nhớ như in: "Ngày xưa, con quan, con nhà giàu đi du học để về đè đầu dân. Ngày nay, các chú đi học là để về phục vụ nhân dân, phục vụ Cách mạng".

Ông Cầm mong muốn góp sức xây dựng mô hình xã hội học tập ở Việt Nam, mà bước đầu quan trọng là thực hiện Đề án của Chính phủ về Xây dựng xã hội học tập thời kỳ 2005-2010, học gắn liền với hành, thể hiện bằng hiệu quả, làm được gì cho xã hội, cho đất nước, cho gia đình và cho bản thân mỗi người.

Vân Anh (Theo VietNamNet)