Bà Nguyễn Thị Lê Hương

Bỏ thi đầu vào và thay thế bằng hình thức phỏng vấn. Mỗi luận án phải có một bài báo đăng ở tạp chí uy tín nước ngoài. Mỗi suất làm tiến sĩ trong nước được hưởng tối thiểu 120 triệu đồng. Công khai danh mục các cán bộ khoa học có đủ khả năng hướng dẫn nghiên cứu sinh (NCS).

Đây là những biện pháp mà Bộ GD-ĐT dự kiến thực hiện để chấn chỉnh công tác đào tạo tiến sĩ. Dưới đây là những thông tin mà Phó Vụ trưởng Vụ ĐH&Sau ĐH (Bộ GD-ĐT), Nguyễn Thị Lê Hương trao đổi với VietNamNet.

4 ngành không cần bài đăng trên tạp chí nước ngoài

Thưa bà, Quy chế đào tạo tiến sĩ mới sắp tới sẽ có những thay đổi gì nổi bật?

Trong dự thảo Quy chế đào tạo tiến sĩ mới có nhiều điểm thay đổi khá cơ bản và sâu sắc, đáp ứng nguyên lý chung là nâng cao đánh giá đầu ra, đặc biệt quan tâm đến chất lượng luận án "ra lò".

Cụ thể, mỗi luận án phải có ít nhất 1 bài báo đăng ở các tạp chí uy tín nước ngoài. Chỉ 4 ngành (Mỹ thuật, An Ninh, Quốc phòng và Khoa học Chính trị) không yêu cầu có bài đăng trên tạp chí quốc tế nhưng phải có nhiều bài được đăng tải trên các tạp chí trong nước.

Đây là yêu cầu bắt buộc,có tính đột phá để nâng chất lượng luận án. Vấn đề này, cũng có nhiều ý kiến trái chiều nhưng tôi xin nói thêm là ở những tạp chí nước ngoài, họ có một chuẩn mực về hội đồng biên tập và phản biện. Còn các tạp chí ở Việt Nam, nhất là ngành khoa học xã hội và kinh tế, thường là cơ quan ngôn luận của một hội hoặc tổ chức nào đó, chứ không hẳn là một tạp chí khoa học nên nhiều khi chức năng phản biện rất hạn chế.

Điểm mới nữa là sẽ không còn tổ chức thi tuyển các môn chuyên ngành và ngoại ngữ "đầu vào" như trước. Vì thực tế, khi thi không thấy có ai trượt. Số người trượt chuyên môn cũng chỉ đếm trên đầu ngón tay. Khi đưa ra quy định mới này, chúng tôi đã khảo sát và nhận thấy chỉ cần xét qua nghiên cứu và phỏng vấn, hoàn toàn có thể đánh giá được năng lực của từng NCS.

Cùng với đó, ngân sách dành cho 1 NCS trong nước tối thiểu từ 110 triệu - 120 triệu đồng. Ngoài ra, sẽ có từ 3 - 6 tháng thực tập về lĩnh vực nghiên cứu ở nước ngoài. Chính sách này chỉ áp dụng cho những giảng viên làm luận án tiến sĩ. Đối với sinh viên làm NCS, nếu có cam kết sau khi tốt nghiệp sẽ về làm giảng viên các trường ĐH, cũng sẽ được thụ hưởng như vậy.

3 NCS không hoàn thành luận án, thầy dừng hướng dẫn tới 5 năm

Chuyển từ thi tuyển sang hình thức phỏng vấn, nhiều lo ngại rằng sẽ định tính nhiều hơn nên sẽ khó cho kết quả khách quan?

Việc làm luận án tiến sỹ gắn với trách nhiệm của người hướng dẫn. Trong quy chế mới, chúng tôi quy định rất chặt chẽ trách nhiệm của người hướng dẫn. Cụ thể: Các cơ sở đào tạo phải công khai danh sách cán bộ khoa học đủ năng lực hướng dẫn NCS và danh mục hướng nghiên cứu, lĩnh vực nghiên cứu… để NCS có thể chọn người hướng dẫn.

Nếu 2 NCS không hoàn thành luận án, thầy hướng dẫn phải tạm dừng để giải trình lý do. Nếu thêm NCS thứ 3 không hoàn thành luận án, thì thầy sẽ bị dừng hướng dẫn đến 5 năm.

Thông thường, quy định ngay từ đầu không chặt sẽ là "kẽ hở" để lách đã từng xảy ra. Vậy tại sao đã xóa bỏ hình thức đào tạo không tập trung, lại còn xem xét "đặc cách" cho một số trường hợp?

Việc xem xét chỉ được thực hiện với những trường hợp là người của cơ sở đào tạo tiến sĩ. Do vậy, nếu không lên lớp học thì họ vẫn có mặt ở cơ sở...

Tới đây, sẽ không còn hình thức đào tạo tiến sĩ không tập trung mà buộc người học phải học tập trung. Chỉ một số trường hợp như người của cơ sở đào tạo tiến sĩ được xem xét học không tập trung. Lâu nay, việc đào tạo tiến sĩ không chất cũng một phần do 100% các cơ sở đào tạo không tập trung.

Với 100% các cơ sở chuyển sang tập trung như vậy thì có đủ nguồn giảng viên hay không và cơ sở vật chất đầu tư cho đào tạo sẽ có những biến đổi thế nào? Đặc biệt là điều kiện phòng ốc trang bị cho NCS làm nghiên cứu?

Quy chế quy định rõ: Khi đào tạo tập trung, đội ngũ giảng viên phải đảm bảo tỷ lệ bao nhiêu, điều kiện cơ sở vật chất đáp ứng ra sao... Một cơ sở có "tuổi đời" 30 năm không thể đặt vấn đề là không đủ điều kiện đáp ứng.

Mặt khác, các cơ sở tới đây sẽ được toàn quyền quyết định từ việc đào tạo đến cấp bằng. Do vậy, các cơ sở phải có chỗ làm việc cho NCS, tổ chức sinh hoạt, xêmina, lịch định kỳ tiếp NCS, kiểm soát toàn bộ quá trình hoạt động đào tạo...

Liên quan đến vấn đề này, chúng tôi cũng đã có khảo sát. Thực tế, nhiều cơ sở chưa có chỗ làm việc cho NCS mà thường bố trí ngồi cùng phòng với bộ môn. Do vậy, quy chế ban hành sẽ là quy định khung bắt buộc. Căn cứ vào đó, các cơ sở đào tạo tiến sĩ xây dựng cho mình quy chế phù hợp nhưng không được thấp hơn quy định khung do Bộ GD-ĐT ban hành. Lâu nay, các trường chưa có quy chế riêng nên việc thực hiện thường bị động. Nên để các trường tự đặt ra cho mình những quy định đào tạo phù hợp sẽ tạo được những cách triển khai mới, nâng cao chất lượng đào tạo.

Công khai danh mục nghiên cứu và thầy hướng dẫn

Cũng không ít ý kiến cho rằng, vì nội dung đào tạo tiến sĩ của Việt Nam chỉ như “chương trình đào tạo cử nhân thu nhỏ” đã dẫn đến những hệ lụy rằng: NCS chẳng cần lên lớp, nghiên cứu chuyên môn… nhưng vẫn bảo vệ thành công luận án...

Chương trình đào tạo tiến sĩ tới đây sẽ được bổ sung một số môn học trình độ tiến sĩ. Đây vừa là thay đổi nhưng cũng là thách thức đối với các cơ sở đào tạo. Trong tuyển đầu vào, yêu cầu ngoại ngữ đối với NCS được nâng cao hơn đủ để tham khảo tài liệu. Tiếng Anh phải đạt điểm TOEFL 450 điểm.

Nói là chương trình cử nhân thu nhỏ không đúng. Bởi, chương trình đào tạo do các trường chủ động, nếu chưa đáp ứng nhu cầu là do cơ sở chưa đủ năng lực để xây dựng các chuyên đề, xêmina... Ở một số nước có tên tuổi trong đào tạo tiến sĩ thì chương trình học bao giờ cũng có một số môn học thêm. Do vậy, trách nhiệm của các cơ sở đào tạo, người hướng dẫn... sẽ được quy định cụ thể để dần khắc phục những hạn chế trong đào tạo hiện nay.

Trong đổi mới công tác đào tạo tiến sĩ tới đây, bà có đề cập đến việc công khai danh mục các cán bộ khoa học có đủ khả năng hướng dẫn NCS. Hình thức này sẽ được thực hiện thế nào?

Sẽ công khai trước mỗi kỳ tuyển sinh 3 tháng. Với đào tạo tiến sĩ mỗi năm có 2 đợt chiêu sinh vào cuối tháng 2 và tháng 8. Như vậy, đợt cuối tháng 2 thì những thông tin liên quan đến NCS sẽ công bố tháng 11; và đợt tháng 8 sẽ công bố vào tháng 5 trên trang web của Bộ GD-ĐT.

Thông tin công bố sẽ bao gồm: Danh mục các hướng nghiên cứu, lĩnh vực nghiên cứu hoặc đề tài nghiên cứu kèm theo danh sách các nhà khoa học có thể nhận hướng dẫn NCS, số lượng NCS có thể tiếp nhận ở từng hướng nghiên cứu hoặc lĩnh vực nghiên cứu...

Với những thông tin như vậy, NCS có thể lên web để chọn người hướng dẫn phù hợp.

Dự kiến, quy chế đào tạo tiến sĩ sẽ được ban hành tháng 1/2008. Thời gian cho các cơ sở xây dựng quy chế đào tạo từ 1-1,5 năm. Đến ngày 30/6/2009, các cơ sở đào tạo phải hoàn thành việc xây dựng chương trình tuyển sinh và tổ chức giảng dạy bổ sung các môn học theo chương trình mới cho NCS.

- Cảm ơn bà!

Kiều Oanh (thực hiện)

BBT (Theo VietNamNet)