Xác định công tác khuyến học - khuyến tài có tầm quan trọng đặc biệt, đầu tư cho khuyến học là đầu tư cho sự phát triển toàn diện, trong 10 năm qua dòng họ Nguyễn thôn Lan Đình xã Gio Phong huyện Gio Linh ( Quảng Trị) đã chú trọng công tác khuyến học- khuyến tài của dòng họ nhờ đó một số con em của dòng họ đã thành danh và đảm nhận nhiều công việc quan trọng do Nhà nước giao phó.

Họ Nguyễn thôn Lan đình hiện có 150 hộ, hầu hết bà con đều sống bằng nghề nông nghiệp là chính, vì thế đời sống của người dân đang còn gặp nhiều khó khăn do vậy việc chăm lo cho con cái học hành ít được quan tâm. Ngược dòng thời gian hơn 20 năm về trước, cả làng Lan Đình chỉ có 2 người thi đỗ vào Đại học trong đó dòng họ Nguyễn có 1 người. Từ khi có chủ trương khuyến học - khuyến tài của Nhà nước ra đời, năm 2003 ông Nguyễn Huệ một người con của dòng họ (lúc đó là chủ tịch Hội khuyến học của xã) vận động chú bác trong dòng họ thành lập Ban khuyến học của dòng họ với mong muốn làm mẫu cho các dòng họ khác trong xã và động viên con cháu trong dòng họ vươn lên học tập tốt. Đề nghị của ông được dòng họ chấp thuận và công tác khuyến học -  khuyến tài của dòng họ Nguyễn cũng bắt đầu từ đây.

Với quan niệm : Người có nuôi dạy tốt chí khí mới lớn, kiến thức mới sáng, mới thành con người trung nghĩa . Cha mẹ là người thầy đầu tiên của con,nhưng cha mẹ khó dạy chữ cho con nên chỉ khuyên con phải học tập để báo đáp ơn sinh thành là của cha mẹ.Một dòng họ hay nói rộng ra một xã hội muốn văn minh thì không thể bỏ qua hay xem nhẹ việc khuyến học, bởi gia đình là tế bào của dòng họ và của cả xã hội .Chia sẽ cùng chúng tôi ông Nguyễn Như Hường trưởng dòng họ Nguyễn, trưởng Ban Khuyến học của dòng họ cho hay " Dù mai đây thế nào đi chăng nữa không thành danh thì cũng thành nhân. Học để biết, học để làm người, học để lập nghiệp. Mối tương quan giữa các thế hệ luôn có sự gắn bó đầy trách nhiệm giữa sinh thành,dưỡng dục và song hành với đó là khuyến học - khuyến tài trong dòng họ". Ý thức được điều đó nên trong 10 năm qua, các gia đình trong dòng họ đã vượt qua khó khăn chung tay xây dựng nguồn quỷ khuyến học của dòng họ. Theo quy định, mỗi hộ trong dòng họ đóng góp 20.000 ngàn đồng/ năm để xây dựng nguồn quỷ khuyến học. Từ nguồn quỷ này, hằng năm dòng họ đã trích thưởng cho những học sinh của dòng họ có thành tích xuất sắc trong học tập. Ngay lần phát thưởng đầu tiên có 42 cháu được nhận giải thưởng của dòng họ, 04 cháu thi đỗ vào các trường Đại học, tinh thần này đã kích thích sự ham học của con em cũng như sự chịu thương chịu khó của gia đình trong dòng họ. Nhiều em có hoàn cảnh khó khăn, mồ côi mẹ nhưng đã biết vươn lên giành thành tích xuất sắc từ cấp 1 đến hết chương trình Đại học như cháu Nguyễn Thị Thu Hằng. Hay gia đình anh Nguyễn Đình Thượng cả 2 vợ chồng phải làm thuê, làm mướn, có 2 con bị thiểu năng trí tuệ cuộc sống gia đình hết sức khó khăn nhưng đã biết động viên 2 con còn lại vươn lên học tập tốt. Hiện tại các con của anh 1 đang học Đại học, 1 đang học Trung cấp.

Có thể nói rằng bắt đầu từ không đến có, từ khó đến dễ  họ Nguyễn thôn Lan Đình đã xây dựng được nguồn quỷ khuyến học bắt đầu từ sự đóng góp của các hộ gia đình trong dòng họ, đến nay dòng họ đang nhận được sự đóng góp hỗ trợ tích cực của con em xa quê và những người thành danh trong dòng gửi về tiếp tục động viên con em vươn lên học tập tốt. Do vậy kết quả học tập của con em trong dòng họ ngày một tăng lên rỏ rệt, 10 năm qua từ 2003 - 2013, dòng họ đã trao 461 giải thưởng, trong đó 394 giải cấp trường, cấp huyện, 21 giải cấp tỉnh, 01 giải cấp Quốc gia, 02 giải khuyến tài,04 giải tốt nghiệp xuất sắc, 39 giải thi đỗ vào các trường Đại học , Cao đẳng và Trung cấp( trong đó có  31 cháu đỗ vào Đại học).Hiện nay trong dòng họ có 02 tiến sỷ, 02 thạc sỷ và 16 cử nhân , một số người đang đảm nhiệm các chức vụ quan trọng ở tỉnh Quảng trị và Trung ương do Nhà nước giao phó.

Tổng kết công tác khuyến học 10 năm qua, dòng họ đã vinh danh sự thành danh của con cháu cũng như sự đóng góp tích cực cho công tác khuyến học của dòng họ đối với với những người có thành tích xuất sắc đã làm rạng danh dòng họ. Thông qua đây để khích lệ hơn nữa tinh thần hiếu   học của con em trong dòng họ vươn lên học tập tốt hơn nữa.

Kim Lan - Dạ Thảo