Có thể nói trong hơn mười năm qua, chưa bao giờ phong trào khuyến học lại phát triển mạnh mẽ như bây giờ. Hàng loạt các hoạt động khuyến học - khuyến tài diễn ra sôi động trên khắp cả nước, từ thành thị đến nông thôn, hải đảo và cả các phum sóc, thôn bản vùng sâu, vùng xa.

Hội Khuyến học Việt Nam đã thực sự trở thành một tổ chức xã hội, một tổ chức quần chúng sâu rộng với hàng triệu hội viên, hàng vạn cấp hội cơ sở. Mô hình gia đình hiếu học, Dòng họ khuyến học nhận được sự đồng tình, ủng hộ của đông đảo quần chúng nhân dân, trở thành một nét văn hoá đặc sắc Việt Nam. Vì đâu có được thành tích to lớn đó ? Trước sự phát triển mạnh mẽ như hiện nay, Hội KH các cấp và đặc biệt là Hội KH Việt Nam cần phải làm gì để đáp ứng yêu cầu mới ? Phong trào Dòng họ khuyến học, Gia đình hiếu học và Chỉ thị 11-CT/TW của Bộ Chính trị đã có những tác động như thế nào đến hoạt động khuyến học, khuyến tài ? Nhân dịp Đậi hội GĐHH – DHKH lần thứ II, chúng tôi đã có cuộc phỏng vấn Chủ tịch Hội KH Việt Nam Nguyễn Mạnh Cầm xung quanh những chủ đề này.

Bốn yếu tố cơ bản dẫn đến thành công

 Xin chúc mừng Chủ tịch bởi  chỉ  hơn một thập kỷ từ ngày thành lập đến nay, Hội Khuyến học Việt Nam đã nhanh chóng trở thành một tổ chức xã hội; một tổ chức quần chúng vững mạnh, phong trào khuyến học khuyến tài xây dựng xã hội học tập đã trở thành một phong trào quần chúng sâu rộng. Theo Chủ tịch đâu là những nguyên nhân dẫn đến sự phát triển này ? 

 Mới hơn 10 năm tồn tại và phát triển Hội Khuyến học Việt Nam đã động viên được một phong trào khuyến học khuyến tài rộng lớn khắp trong cả nước, trở thành một phong trào quần chúng lớn mạnh lan toả đến tận thôn, làng, phum, bản, từng cơ quan hành chính, từng đơn vị kinh doanh...Đạt được kết quả như vậy là do chúng ta đã:

- Khơi dậy và phát huy truyền thống hiếu học vốn có từ ngàn xưa của dân tộc.

- Vận dụng được tư tưởng Hồ Chí Minh về sự học – tư tưởng học tập thường xuyên, học suốt đời, xem học như là nhu cầu của cuộc sống con người, không thể thiếu được như cơm ăn áo mặc hàng ngày. Lúc sinh thời Bác hằng mong muốn “Đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành” Bác còn cảnh báo “một dân tộc dốt là một dân tộc yếu” và mong ước dân tộc Việt Nam phải là một dân tộc “thông thái”.

- Phát động phong trào phù hợp với xu thế của thời đại khi trên thế giới với sự phát triển kỳ diệu của cách mạng khoa học công nghệ và sự bùng nổ của cách mạng thông tin, các quốc gia dân tộc đều xem giáo dục, đào tạo là yếu tố quyết định tương lai của mọi dân tộc, sự phát triển của mọi quốc gia và Đảng, Nhà nước ta xem giáo dục như “quốc sách hàng đầu”.

- Đáp ứng nhu cầu và nguyện vọng của mọi người, mọi gia đình nên nhanh chóng được các tầng lớp nhân dân hưởng ứng.

Gia đình hiếu học là tế bào của Xã hội học tập 

“Gia đình hiếu học” và “Dòng họ khuyến học” có ý nghĩa như thế nào đối  với công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập. Xin Chủ tịch cho biết mục tiêu, yêu cầu của Đại hội toàn quốc các “gia đình hiếu học” và “dòng họ khuyến học ” lần này. Những lần Đại hội sau sẽ được tổ chức như thế nào để tăng thêm hiệu quả? 

  “Gia đình hiếu học” và “Dòng họ khuyến học ” là mô hình khuyến học - khuyến tài độc đáo của Việt nam, là một nét nhân văn đặc sắc, là một yếu tố quyết định động viên mọi người học tập và góp phần chấn hưng nền giáo dục nước nhà, thể hiện triết lý mà ông cha ta từng khẳng định: “thiên hạ vi bản tại quốc, quốc vi bản tại gia, gia vi bản tại thân” (nghĩa là: Thiên hạ lấy quốc gia làm gốc, quốc gia lấy gia đình làm gốc, gia đình lấy bản thân từng người làm gốc ). Gia đình có học tập, trong đó mỗi thành viên có học tập thì quốc gia mới có tri thức, dân tộc mới thông thái. Đẩy mạnh công tác khuyến học, khuyến tài là để xây dựng nước ta trở thành một xã hội học tập. Nếu “gia đình là tế bào của xã hội” thì “gia đình hiếu học” là tế bào của “xã hội học tập”. Tế bào có lành mạnh thì xã hội mới bền vững.

Gia đình Việt Nam luôn gắn liền với dòng họ. Dòng họ có tác dụng động viên mọi người , mọi gia đình trong họ tộc bảo vệ danh dự, giữ gìn gia phong, làm rạng rỡ họ mình trong thi đua với các dòng họ khác. Trong lịch sử dân tộc ta đã có biết bao dòng họ khoa bảng, dòng họ có công  với nước được mãi mãi lưu danh. Chính dòng họ mới có tác dụng thúc đẩy các gia đình, các con cháu trong họ thi đua với nhau và thi đua với các dòng họ khác ra sức học tập, học thành tài, dành vinh quang về cho họ tộc mình.

Tổ chức Đại hội các “Gia đình hiếu học” và “Dòng họ khuyến học” lần này không những để tuyên dương các gia đình và dòng họ tiêu biểu, mà chủ yếu để rút ra những bài học thiết thực, trao đổi kinh nghiệm, học tập lẫn nhau nhằm đưa cuộc sống này lên một tầm cao mới, nhanh chóng tạo thành một mạng lưới rộng lớn  cho các gia đình và dòng họ tham gia học tập – cơ sở cần cho việc hình thành xã hội học tập.

Đại hội các “Gia đình hiếu học” và “Dòng họ khuyến học” lần sau hay những lần sau tổ chức như thế nào còn tuỳ thuộc vào quá trình phát triển thời gian tới. Song một điều có thể khẳng định là những Đại hội như vậy đều nhẳm xây dựng xã hội học tập càng sớm càng tốt.

Mọi nguồn tài trợ luôn được sử dụng có hiệu quả

 Tình hình vừa qua cho thấy các nhà hảo tâm, các doanh nhân luôn sẵn sàng hỗ trợ công tác khuyến học khuyến tài. Vậy theo Chủ tịch, Hội Khuyến học Việt Nam có những chính sách cụ thể gì để động viên họ và để những đóng góp của họ đến đúng địa chỉ?

Các nhà hảo tâm từ nguyện tài trợ, tự nguyện đóng góp cho hoạt động khuyến học, khuyến tài xuất phát từ tinh thần coi sự học làm trọng,  thể hiện truyền thống hiếu học của dân tộc. Vì giáo dục, học tập quyết định tương lai của dân tộc, sự phát triển của quốc gia nên sự tài trợ của họ, sự đóng góp của họ suy cho cùng là sự đóng góp cho tương lai của dân tộc, sự phát triển của đất nước.

Hội  Khuyến học Việt Nam ghi nhận tấm lòng của họ, tôn vinh họ và bảo đảm với họ rằng cũng như từ trước tới nay, nguồn tài trợ đó sẽ được sử dụng một cách công khai, minh bạch đến tận tay người thụ hưởng: đó là những trẻ em nghèo, những trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, những học sinh, sinh viên vượt khó đi lên, học giỏi những gia đình khó khăn cần được giúp đỡ để phát huy tài năng.

Xã hội học tập là sự liên thông, gắn kết 

  Con tàu khuyến học đang vượt sóng đi lên đến bến bờ học tập. Hội Khuyến học Việt Nam với tư cách người cầm lái, người vận hành con tàu phải làm gì để đưa tàu cập bến một cách an toàn; liệu có phải vượt qua thác ghềnh gì không? 

  Nếu ví phong trào khuyến học, khuyến tài, xã hội học tập như một con tàu thì tôi phải nói con tàu đó phải do toàn xã hội vận hành. Khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập là một chủ trương lớn  của Đảng và Nhà nước, một yêu cầu của thời đại - thời đại mà loài người đang chuyền dần từ nền kinh tế công nghiệp (thậm chí nông công nghiệp) sang nền kinh tế tri thức, thời đại mà tri thức nhân loại tăng trưởng vượt bậc. Chỉ thị 11- CT/TW ngày 13/4/2007 của Bộ Chính trị  đã khẳng định công tác khuyến học khuyến tài xây dựng xã hội học tập là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân. Hội Khuyến học với tư cách là một tổ chức xã hội mang tính quần chúng chỉ có thể làm nhiệm vụ động viên, khuyến khích và ở mức độ nhất định tham gia tổ chức các tầng lớp nhân dân tham gia học tập, nói một cách khác thực hiện vai trò xúc tác. Chỉ thị 11- CT/TW của Bộ Chính trị giao cho Hội Khuyến học vai trò làm nòng cốt để phối hợp, nối kết các hoạt động khuyến học, khuyến tài mà các cấp, các ngành, các đoàn thể, các tổ chức tiến hành nhằm tạo cho phong trào một sức mạnh tổng hợp, chứ Hội dù lớn đến bao nhiêu cũng không thể một mình thực hiện được nhiệm vụ trọng đại này.

Trong quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài cấp nhà nước “xây dựng xã hội học tập ở Việt Nam” mà Chính phủ giao phó, chúng tôi sơ bộ nhận thức: Xã hội học tập là sự liên thông, gắn kết giữa hệ thống giáo dục chính quy trong nhà trường với hệ thống học tập sau nhà trường, học tập không chính quy ngoài xã hội thành một mạng lưới bao trùm cả nước, ở đó người người đều học, nhà nhà đều học, nơi nơi đều học, cả xã hội cùng học.

 Rõ ràng với một quy mô như vậy, một yêu cầu cao như vậy, không một tố chức riêng lẻ nào có thể tự mình làm được. Cần khẳng định mục tiêu đó nhất định sẽ được thực hiện, nhanh hay chậm, sớm hay muộn còn tuỳ thuộc ở tốc độ vào cuộc của toàn Đảng, toản dân, của toàn xã hội dưới sự lãnh đạo của các cấp uỷ  Đảng và sự chỉ đạo, hỗ trợ của các cấp chính quyền.

Phải chăng trong những năm qua, kể từ ngày thành lập, sự hỗ trợ của Nhà nước đối với các cấp Hội chưa đáp ứng được  yêu cầu của nhiệm vụ nên đã ảnh hưởng đến kết quả nói chung của Hội. Xin Chủ tịch cho biết sau khi Chỉ thị  11-CT/TW được ban hành, tình hình này có được cải thiện không ?

 Đúng là sự eo hẹp về tài chính có phần nào hạn chế kết quả hoạt động của không ít cấp Hội. Song được sự đồng thuận và hưởng ứng của xã hội phù hợp với chủ trương xã hội hoá giáo dục, phong trào khuyến học khuyến tài phát triển ngày càng sâu rộng, cả nước tiến tới một xã hội học tập mà lợi ích của nó đối với sự phát triển cuả đất nước, sự đi lên của dân tộc cả trước mắt lẫn lâu dài ngày càng rõ nét. Do đó sau khi có Chỉ thị 11-CT/T W của Bộ Chính trị, các cấp, các ngành có liên quan đã bắt đầu quan tâm hơn, tạo điều kiện thuận lợi hơn để mỗi cấp Hội được hỗ trợ một cách hợp lý cả về kinh phí hoạt động lẫn  lực lượng cán bộ chuyên trách hợp lý cần cho việc triển khai nhiệm vụ ở giai đoạn mới .

Xây dựng Xã hội học tập không phải là mục đích cuối cùng

 Lực lượng làm khuyến học từ TW đến địa phương đều cao tuổi. Về thuận lợi thì đã rõ nhưng cũng có không ít bất cập do nhiều người tuổi càng cao, sức khoẻ càng giảm sút. Xin Chủ tịch cho biết Hội có tính đến chuẩn bị một lực lượng kế  thừa không ?

Thuận lợi cơ bản của Hội Khuyến học Việt Nam là ngay từ ngày đầu thành lập đã tập hợp được một đội ngũ đông đảo những giáo viên, những trí thức, những nhà khoa học đã về hưu và cả một số đang công tác rất tâm huyết với sự học, với giáo dục đã tình nguyện tham gia. Rất nhiều đồng chí đến nay vẫn tiếp tục công việc mặc dù tuổi cao sức yếu. Các đồng chí đó đã đóng góp rất quan trọng trong những ngày tháng ban đầu khi Hội đi lên thực sự từ con số không, phải vượt qua biết bao khó khăn thiếu thốn. Chúng tôi, những người tham gia phong trào không thể quên công lao của các đồng chí đó. Có những con người đó, những tấm lòng đó và những ngày đầu gian khổ đó mới có ngày nay khi phong trào đã lớn mạnh thành một phong trào quần chúng sâu rộng. Tất nhiên tấm lòng đó, quyết tâm đó phải gắn liền với những yêu tố mà tôi đã nói từ đầu cuộc phỏng vấn này.

Tiếc rằng các đồng chí còn tiếp tục sự nghiệp này tuổi ngày một cao, sức ngày một yếu, không cưỡng được quy luật của tự nhiên.

Vì vậy yêu cầu của Đảng và nhà nước nói chung với các ngành các cấp địa phương, Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam cũng phải tính đến việc chuẩn bị đội ngũ kế thừa, đội ngũ nối tiếp để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới.

Xây dựng cả nước trở thành một xã hội học tập không phải là mục đích cuối cùng. Bởi tri thức nhân loại không ngừng phát triển, phát triển với tốc độ ngày càng nhanh, thế giới không ngừng đi lên đòi hỏi dân trí phải tiếp tục nâng cao, nhân lực không ngừng được đào tạo , nhân tài không ngừng được phát triển và sử dụng đảm bảo cho dân tộc ta tiến lên chiếm lĩnh đỉnh cao của thời đại nhằm cải thiện mạnh mẽ đời sống tinh thần và vật chất của nhân dân, nâng vị thế của nước ta ngày càng cao trên trường quốc tế. Do đó công tác khuyến học, khuyến tài phải không ngừng được đẩy mạnh, xã hội học tập không ngừng được củng cố và hoàn thiện.

Trước sự quan tâm của Đảng và Nhà nước và sự kỳ vọng của nhân dân, là lãnh đạo cao nhất của Hội Khuyến học Việt Nam, Chủ tịch có tâm niệm gì ?

 Tôi tuy không xuất thân từ ngành giáo dục, song quá trình công tác cho phép tôi được tiếp cận tình hình của nhiều nước nên được biết rằng tuy khái niệm “học tập thường xuyên” , “học tập suốt đời”, “xã hội học tập” xuất hiện từ những năm 70 của thế kỷ trước và đến nay ở một số nước đã xuất hiện nhiều mô hình khuyến học, khuyến tài, phổ biến tri thức văn hoá, khoa học, công nghệ linh hoạt, đa dạng như ở Nhật Bản, Thái Lan... đã từ lâu có những Trung tâm học tập cộng đồng hoạt động rất có hiệu quả; ở Trung Quốc còn thiết lập cả những trường Đại học thế hệ thứ 3 (tức những người về hưu từ 60 tuổi trở lên)vv.. nhưng chưa thấy nước nào nêu một cách rõ ràng về “xã hội học tập”.

Trong khi đó Đảng ta xuất phát từ yêu cầu phát triển của đất nước và những ưu thế của dân tộc đã chủ trương “đẩy mạnh công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng cả nước trở thành một xã hội học tập”.

Tôi có một niềm tin vững chắc rằng  với sự quan tâm của lãnh đạo Đảng và Nhà nước, sự đồng thuận của các tầng lớp nhân dân, chủ trương đó sẽ đi vào cuộc sống.

Xin cảm ơn Chủ tịch !

 Bùi Hoàng Tám thực hiện 

admin