Từ năm 1999, họ Lê Văn ở Quỳnh Hậu (Quỳnh Lưu) đã lập ra quỹ khuyến học. Lúc đầu chỉ có 4 - 5 người đóng góp, ủng hộ gây quỹ nên nguồn kinh phí còn rất khiêm tốn, chỉ chưa đầy 1 triệu đồng. Nhưng từ năm 2002 trở lại đây, khi mà hội đồng gia tộc đã thành lập Ban Khuyến học để quản lí và chăm lo cho việc học hành của con cháu thì quỹ ngày càng tăng dần.

Tính đến đầu năm 2009, ngoài số tiền đã trao thưởng cho các cháu, quỹ còn dư hơn 20 triệu đồng, và phấn đấu đến năm 2012 sẽ tăng lên hơn 50 triệu đồng. Hàng năm quỹ sẽ được bổ sung thêm từ số tiền ủng hộ của con cháu trong họ tộc. Chủ trương họ đề ra là phấn đấu tất cả các con cháu trong họ đều phải hoàn thành xong các bậc học phổ thông, khuyến khích mỗi gia đình đều có ít nhất một con học tiếp lên cao đẳng, đại học. Để có thể thực hiện tốt chủ trương đó, Ban Khuyến học đã đề ra một chính sách tạo điều kiện khích lệ con cháu. Đậu đại học, đạt danh hiệu HSG Quốc gia sẽ được nhận giấy khen, được ghi tên vào bảng danh dự và nhận số tiền thưởng 100 ngàn; đậu cao đẳng, đạt HSG tỉnh sẽ được thưởng 70 ngàn và một giấy khen.

Đặc biệt, từ năm 2006, Ban Khuyến học của họ đã mở rộng chính sách thưởng để tăng cường động viên con cháu, bởi để lập nghiệp và thành đạt trong cuộc sống thì không chỉ duy nhất là con đường vào Đại học. Cái mới và mạnh dạn dám đi tiên phong của dòng họ Lê Văn là khuyến khích những con cháu học nghề đạt thành tích cao cũng sẽ được nhận quà và giấy khen. Đây là một chủ trương mới, đáng phát huy và nhân rộng. Đồng thời, họ còn khuyến khích con cháu không chỉ dừng lại ở tấm bằng Đại học mà còn tiếp tục học lên thạc sĩ, tiến sĩ. Có thể nói từ năm 2003 đến nay, họ Lê Văn "được mùa" về thành tích học tập. Tính đến thời điểm đầu năm 2009, trên tổng số 220 đinh thì đã có hơn 90 con cháu đã tốt nghiệp đại học trở lên, nhiều người thành đạt làm giám đốc, chủ doanh nghiệp và có người giữ những cương vị cao ở các cấp như ông: Lê Văn Khiêu, Lê Văn Ngữ, Lê Như Cương, Lê Cộng Hoà... Với mức trao thưởng đậu tiến sĩ 500 ngàn, đậu thạc sĩ 200 ngàn và một bằng khen, được ghi tên vào bảng vàng thành tích, cho đến năm nay, toàn họ đã có 1 tiến sĩ, 2 thạc sĩ. Trong đó có những gia đình mặc dù hoàn cảnh khó khăn nhưng đã nuôi dạy con cái ăn học trưởng thành như: anh Lê Văn Bào, anh Lê Văn Tượng, anh Lê Văn Sơn...

Năm 2008, họ Lê Văn là một trong hai dòng họ của tỉnh được Tỉnh hội chọn đi tham dự đại hội khuyến học cấp quốc gia.

Dòng họ Vi Lang (Châu Phong - Quỳ Châu)

Xã Châu Phong là một trong 4 xã vùng sâu, xa của huyện Quỳ Châu. Về giao thông đã có đường nhựa. Người Thái ở đây sống chủ yếu bằng nương rẫy và một ít ruộng lúa nước. Cuộc mưu sinh còn khó khăn, hành trình đi tìm con chữ lại càng vất vả, song nơi đây là vùng đất có truyền thống hiếu học lâu đời tiêu biểu có dòng họ Vi (Lang) ở Bản Đôm. Ông Lang Đình Loan một thiếu tá về hưu, Chủ tịch Hội NCT của xã, thành viên ban khuyến học của dòng họ cho biết :

Dưới thời Pháp, người biết chữ trong huyện đếm trên đầu ngón tay, song dòng họ này đã có người làm giáo viên, làm công chức. Từ sau Cách mạng Tháng 8 năm 1945, đây là một trong những nơi cung cấp nguồn cán bộ qua các thời kì cho huyện, nhiều người là huyện uỷ viên, trưởng phòng ban, ngành ở huyện, một số làm việc ở tỉnh và Trung ương.

Hiện nay dòng họ có 24 người có trình độ đại học, cao đẳng, 5 cháu đang học đại học, có một người là huyện uỷ viên hơn 20 giáo viên các cấp, 9 cán bộ và 01 sĩ quan quân đội về hưu.. Dòng họ không có người nghiện ma túy, không có con trẻ bỏ học giữa chừng, không có người mù chữ. Trong họ có nhiều tấm gương hiếu học tiêu biểu như gia đình ông Lang Đình Hồng, bán nhà ngói ở nhà tranh nuôi 3 con học xong đại học, ông Vi Văn Thuỷ có 4 con đã đi làm, đang học đại học và phổ thông.

Dòng họ có Ban Khuyến học do trưởng họ và trưởng chi nhánh là thành viên. Hàng năm mỗi hộ đóng 250.000đồng xây dựng quỹ khuyến học. Đầu xuân tổ chức khen thưởng cho các cháu học giỏi, đậu cao đẳng đại học. Ban Khuyến học chỉ đạo xây dựng mô hình khuyến học tại gia. Các gia đình trong dòng họ cam kết cho con cái đi học đúng độ tuổi, không bỏ học giữa chừng, phấn đấu học lên cao đẳng, đại học hoặc học nghề phù hợp. Các gia đình thi đua nhau, và giúp đỡ nhau để chăm lo cho thế hệ trẻ học hành chu đáo.

Ngoài ra, người lớn tích cực tham gia học tập các chuyên đề tại Trung tâm học tập cộng đồng và học tập qua báo, đài.

(Theo Báo Nghệ An)